วันสำคัญ

ความสำคัญ และ พระราชพิธีในวันพืชมงคล

วันพืชมงคลปีนี้ตรงกับวันที่ 9 พฤษภาคม 2555 ทางราชการกำหนดให้วันพืชมงคลเป็นวันเกษตรกร และกำหนดให้วันนี้เป็นวันหยุดราชการ ยกเว้นธนาคารและบริษัทเอกชนบางแห่งไม่หยุดทำการ วันพืชมงคลจะไม่ตรงกับวันเดิมตามสุริยคติหรือจันทรคติของทุกปี ซึ่งในแต่ละปีนั้นสำนักพระราชวังจะเป็นผู้ประกาศวันพืชมงคล ให้เป็นวันใดวันหนึ่งในเดือนพฤษภาคม ดังนั้นวันพืชมงคลของแต่ละปีจึงไม่ค่อยตรงกัน



ความสำคัญ

วันพืชมงคล เป็นวันสำคัญที่กำหนดขึ้นเพื่อระลึกถึงความสำคัญของเกษตรกรที่มีต่อเศรษฐกิจไทย เพื่อความเป็นศิริมงคลแก่พืชพันธุ์ธัญญาหาร บำรุงขวัญเกษตรกรและเตือนให้เริ่มเพาะปลูกข้าวและพืชไร่อันเป็นธัญญาหารหลักในการดำรงชีวิตของชาวไทย โดยในวันนี้จะมีการจัดพระราชพิธีพืชมงคลจรดพระนังคัลแรกนาขวัญ ซึ่งเป็นพระราชพิธีที่สืบทอดมาแต่โบราณ สืบเนื่องมาตั้งแต่สมัยกรุงศรีอยุธยาตอนปลาย ประกอบด้วย 2 พระราชพิธีคือ พระราชพิธีพืชมงคล และพระราชพิธีจรดพระนังคัลแรกนาขวัญ พระราชพิธีนี้จะกระทำที่ท้องสนามหลวง



พระราชพิธีพืชมงคล

เป็นพิธีทางพระพุทธศาสนา มีพระสงฆ์เจริญพระพุทธมนต์ สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ 4 ทรงกำหนดให้มีขึ้นเป็นครั้งแรก ซึ่งพิธีนี้จะเป็นพิธีทำขวัญเมล็ดพันธุ์พืชต่างๆ เช่น ข้าวเปลือกเจ้า ข้าวเหนียว ข้าวฟ่าง ข้าวโพด ถั่ว งา เผือก มัน เป็นต้น ฯลฯ โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อที่จะให้เมล็ดพันธุ์เหล่านั้นอุดมสมบูรณ์ เจริญงอกงามดี และปราศจากโรคภัย



พระราชพิธีจรดพระนังคัลแรกนาขวัญ

เป็นพิธีทางศาสนาพราหมณ์ซึ่งมีมาแต่โบราณ เป็นพิธีที่เริ่มต้นด้วยการไถนาเพื่อหว่านเมล็ดข้าว มีจุดมุ่งหมายที่จะให้เป็นอาณัติสัญญาณว่า บัดนี้ฤดูกาลแห่งการทำนาและเพาะปลูกได้เริ่มขึ้นแล้ว พระราชพิธีทั้งสองนี้ ได้กระทำเต็มรูปแบบมาเรื่อยๆ จนถึงปี พ.ศ.2479 ได้เว้นไปชั่วระยะเวลาหนึ่ง เนื่องมาจากสถานการณ์โลกและบ้านเมืองในขณะนั้นอยู่ในภาวะที่ไม่สมควรจะจัดงานใดๆ จึงว่างเว้นไป 10 ปี ต่อมาทางราชการพิจารณาเห็นว่าประเทศไทยเป็นประเทศกสิกรรมโดยเฉพาะอาชีพทำนา จึงควรที่จะได้ฟื้นฟูประเพณีอันเก่าแก่ซึ่งเป็นมงคลแก่การเพาะปลูก ดังนั้น ในปี พ.ศ.2490 จึงได้กำหนดให้มีพิธีพืชมงคลขึ้นอีก แต่มีแค่พระราชพิธีพืชมงคลเท่านั้น (พิธีเต็มรูปแบบว่างเว้นไปถึง 23 ปี) และต่อมาเมื่อถึงปี พ.ศ.2503 จึงได้จัดให้มีพระราชพิธีจรดพระนังคัลแรกนาขวัญ ร่วมกับพระราชพิธีพืชมงคลนับขึ้นอีกครั้งตั้งแต่นั้นเป็นต้นมาจนถึงปัจจุบัน



การหาฤกษ์พระราชพิธี

การหาฤกษ์พระราชพิธีนี้ ต้องหาฤกษ์ที่วิเศษกว่าฤกษ์อื่นๆ คือ กำหนดสี่อย่าง ฤกษ์นั้นอย่าให้ต้องวันผีเพลียอย่างหนึ่ง ให้ได้ศุภดิถีอย่างหนึ่ง ให้ได้บุรณฤกษ์อย่างหนึ่ง ให้ได้วันสมภเคราะห์อย่างหนึ่ง ตำราหาฤกษ์นี้เป็นตำราเกร็ด ใช้สำหรับที่จะเริ่มลงมือแรกนา หว่านข้าว ดำข้าว เกี่ยวข้าว ขนข้าวขึ้นยุ้ง แต่ที่ใช้กันนั้นไม่ต้องหาฤกษ์อย่างอื่น ให้ได้แค่สี่อย่างนี้แล้ว ถึงจะเป็นวันอุบาทว์หรือโลกาวินาศก็ใช้ได้



แต่ฤกษ์จรดพระนังคัลอาศัยประกอบฤกษ์ดีตามธรรมเนียมด้วยอีกชั้นหนึ่ง ตามแต่จะลงวันใดในเดือนหกดิถีซึ่งนับว่าผีเพลียนั้น กับกำหนดธาตุอีกอย่างหนึ่งตามวันที่โหรแบ่ง เป็น ปถวี อาโป เตโช วาโย ให้ได้ส่วนสัดกันแล้วเป็นใช้ได้



1.ข้างขึ้นคือ 1,5,7,8,9,10,11,15 และ ข้างแรม คือ1,5,6,7,8,10,13,14 เป็นใช้ไม่ได้

2.ศุภดิถีนั้นก็คือ ดิถีตาว่างซึ่งไม่เป็นผีเพลียนั้นเอง

3.บุรณฤกษ์นั้น คือ 2,4,5,6,8,11,14,17,22,24,26,27

4.วันสมภเคราะห์นั้นคือ วันจันทร์ วันพุธ วันพฤหัสบดี วันศุกร์



กิจกรรมที่ควรปฏิบัติเนื่องในวันพืชมงคล

1. จัดสัมมนา/เสวนา ทางวิชาการเพื่อให้ความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับวันพืชมงคลและความสำคัญ

2. รณรงค์เผยแพร่ ประชาสัมพันธ์ ให้ความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับวันพืชมงคลและความสำคัญ

3. คัดเลือก ประกวด แข่งขันพันธุ์ข้าว และผู้ผลิต

4. ยกย่องเชิดชูเกียรติเกษตรกรดีเด่นในรอบปี

5. ให้ทุนอุดหนุนชาวเกษตรกรดีเด่นแต่ขาดแคลนเงินทุน

6. กิจกรรมอื่นๆ ที่เหมาะสม